نویسنده: الهام رسولی ثانی آبادی

 

به طور كلی جامعه مدنی جهانی (1) مفهوم مورد اختلافی است كه برای توصیف موجودیت بی شكلی به كار می‌رود كه برای نظریه پردازان مختلف معانی متفاوتی داشته و حتی برخی منكر وجود آن اند. در همین زمینه بسیاری از مفسران جامعه مدنی جهانی تولد آن را به دهه 1950 و 1960 یعنی به زمانی می‌رسانند كه بسیاری از سازمان‌های غیردولتی معروف تشكیل شده اند (گریفیتس، 1388: 359).
جامعه مدنی جهانی به طور كلی در قلمرو داخلی جامعه مدنی اشاره به فضایی اجتماعی و سیاسی جدای از دولت دارد كه در آن افراد و جمع‌ها آزادانه پیگیر فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خود می‌شوند. بدین ترتیب جامعه مدنی در حد فاصل حوزه خصوصی و یا خانواده و حوزه عمومی دولت وجود دارد و در برگیرنده بازار است و تا حدودی با آن هم پوشانی دارد؛ اما در مورد جامعه مدنی جهانی گفته می‌شود كه این جامعه از طیف وسیعی از سازمان‌های غیردولتی تشكیل می‌یابد كه هم با قدرت فراگیر دولت سروكار دارند و هم وزنه تعادلی در برابر آن به شمار می‌روند؛ بنابراین جامعه مدنی جهانی هم دربرگیرنده انواع سازمان‌های غیردولتی دارای دامنه بین المللی، جنبش‌های اجتماعی فرامرزی و شبكه‌های هواداری است. جنبش‌ها و شبكه‌های اجتماعی كه بر اساس این آگاهی و یا باور فعالیت می‌كنند كه عاملان یك جنبش در یك كشور می‌توانند از حمایت متقابل گروه‌های مشابهی از كنشگران سیاسی بالقوه در دیگر دولت‌ها نیز برخوردار شوند (Anbeir 2002: 14- 17).
از سوی دیگر بیشتر عناصر جامعه مدنی جهانی روی موضوعات زمینه‌هایی تكیه دارند كه مرزهای سرزمینی را در می‌نوردند؛ به عنوان مثال موضوعاتی مثل حقوق بشر، بهداشت، زوال محیط زیست، توسعه پایدار، گرم شدن هوای زمین، جنبه‌های زیان آور سرمایه داری جهانی و یا عدالت توزیعی جهانی از جمله این موضوعات هستند (Keane 2003: 25).
راگی در مقاله خود با عنوان «بازسازی عرصه عمومی، موضوعات كنشگران و رویه‌ها» بر این باور است كه در عرصه جهانی حوزه جدیدی در حال پیدایش است كه قبل از این سابقه نداشته و كاملاً خارج از عرصه بینادولتی است. در این عرصه كه وی آن را جامعه مدنی جهانی نام گذاری می‌كند، افزون بر تأثیر و تأثر متقابل بازیگران غیردولتی و دولت‌ها، خود بازیگران غیردولتی نظیر شركت‌های چند ملیتی و یا سازمان‌های غیردولتی نیز دارای تأثیرات متقابل بر یكدیگر هستند. این عرصه عمومی جهانی جدید به عنوان گفتمان‌ها و كنش‌های شكل گرفته پیرامون تولید كالاهای عمومی جهانی (2) از تعامل میان كنشگران دولتی و غیردولتی به وجود آمده است (Ruggi 2004: 530).
راگی همچنین بر لزوم اهمیت توجه نظری به نقش جامعه مدنی جهانی در فرایند حكمرانی جهانی تأكید می‌كند؛ چرا كه در این حوزه عمومی جهانی جدید گفتمان‌ها، منازعات و كنش‌ها در سطح فراملی در رابطه با تولید كالاهای عمومی جهانی است كه فرصت‌ها و چالش‌هایی را نیز برای حكمرانی جهانی و همچنین حكمرانی ملی به دنبال دارد؛ بنابراین در عصر حاضر حوزه عمومی ورای دولت‌ها در قالب جامعه مدنی جهانی، كیفیت ذاتی امر سیاسی را تعریف می‌كند (Ruggi 2004: 527).

پی‌نوشت‌ها:

1. Global Civil Society.
2. Global Public Good.

منبع مقاله :
رسولی ثانی آبادی، الهام؛ (1393)، درآمدی بر مهم‌ترین مفاهیم و اصطلاحات روابط بین الملل، تهران: انتشارات تیسا، چاپ یكم.